Giáo dục

Phát biểu tại Hội thảo Giáo dục 2023 với chủ đề “Thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học”, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhận định, nhìn chung, giáo dục đại học Việt Nam đang trong trạng thái phát triển, tuy nhiên tốc độ phát triển chậm, không có bứt phá.

Bộ trưởng cho rằng, có nhiều "cái vướng" với mô hình tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học. Những quy phạm pháp luật mở đường cho tự chủ của giáo dục đại học chưa có sự đồng bộ, chia sẻ của các hệ thống pháp luật khác... Với một cơ sở giáo dục đại học, chúng ta áp dụng các quy định như các cơ sở sự nghiệp công lập khác rất khó để đơn vị rất đặc biệt này tự chủ.

“Hiện tại chúng ta vẫn đang loay hoay trong khung cảnh làm thế nào các trường đại học tồn tại được, đỡ khổ, đỡ khó, đỡ nghèo, chứ chưa nhìn thấy con đường, chiến lược bứt phá. Vậy bài toán đặt ra ở đây làm thế nào để các trường đại học bứt phá?", Bộ trưởng Sơn trăn trở.

Theo ông, các trường đại học công lập muốn có sự cải thiện mang tính bứt phá thì phải vừa huy động xã hội hóa từ doanh nghiệp mạnh mẽ, vừa có sự đầu tư lớn từ ngân sách.

Song song với nguồn lực đầu tư, ông cũng băn khoăn về cách thức đầu tư, bởi tiền có nhưng nếu tiêu sai thì sẽ rất nguy hiểm "đã hiếm có còn khó tiêu".

Do đó, rất cần cơ chế đặc thù và bứt phá cho chủ thể, mô hình tự chủ để gỡ vướng, gỡ nghẽn các trường.

Nhiều ý kiến cho rằng các trường Đại học đang loay hoay giải bài toán tự chủ

Bộ trưởng cũng thấu hiểu những khó khăn các trường đại học đang gặp phải, chồng chéo ở quy định, thủ tục.

Ví dụ như tầng lớp nhà khoa học ở trong các trường đại học, họ là những viên chức và chịu chế tài quản lý theo Luật viên chức.

Thế nhưng giờ đây khi tự chủ, các nhà khoa học cần sự bứt phá, sáng tạo cao thay vì bó buộc, ràng buộc trách nhiệm.

"Nhiều nơi trên thế giới không tồn tại khái niệm tự chủ đại học, bởi vì các trường coi đó là việc đương nhiên thực hiện, không phải nhiệm vụ hay mô hình. Có thể nói tự chủ là một thuộc tính của đại học, nó phải có, cần có và đương nhiên có", Bộ trưởng Bộ Giáo dục nêu rõ.

Trong khi đó, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Giáo sư Lê Quân, trăn trở về bài toán năng lực tự chủ của các trường đại học. Theo ông Lê Quân, đây là một bước chuyển biến cực kỳ mạnh mẽ nếu so 10 năm trước. Tuy nhiên, quá trình tự chủ có rất nhiều vấn đề.

Ông Quân cho hay, Đại học Quốc gia Hà Nội vốn là nơi luôn được coi là cơ chế tốt nhất, song khi làm vướng rất nhiều luật. Trong tự chủ đại học, vai trò của hiệu trưởng rất quan trọng.

“Hiện, một đại học không phải là cơ quan quản lý theo hành chính mà đòi hỏi sự năng động rất cao. Đại học Quốc gia Hà Nội giờ đây tìm được một hiệu trưởng giỏi cũng rất khó khăn.

Trong 2-3 năm qua, chúng tôi đã có 2-3 người xin thôi chức vụ hiệu trưởng để chuyển sang một vị trí khác.

Tất nhiên, chúng tôi phải đào tạo đội ngũ kế cận nhưng điều này cho thấy đây dần dần là một công việc nhiều áp lực, sức ép”, ông Quân nói.