Toàn cảnh nước mỹ

Một số ứng viên nổi lên cho vị trí Chủ tịch Hạ viện Mỹ bao gồm: ông Steve Scalise - nhân vật số 2 của đảng Cộng hòa, ông Tom Emmer - người dẫn đầu chiến dịch của đảng Cộng hòa giành lại thế đa số trong Hạ viện tại cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022, và cả cựu Tổng thống Donald Trump.

Phe Cộng hòa “nổi loạn”

Với 216 phiếu ủng hộ bãi nhiệm so với 210 phiếu phản đối, ông McCarthy - nghị sĩ Cộng hòa đến từ bang California - đã mất chức Chủ tịch Hạ viện giữa lúc chính phủ Mỹ đối mặt với nguy cơ đóng cửa. Ông Matt Gaetz - nghị sĩ Cộng hòa đến từ bang Florida - từng nói rằng ông sẽ cố gắng phế truất ông McCarthy nếu nhà lãnh đạo đảng Cộng hòa này “bắt tay” với phe Dân chủ để thông qua dự luật ngân sách tạm thời nhằm ngăn chặn kịch bản chính phủ đóng cửa.

Đúng như những gì đã tuyên bố, ngày 2-10, ông Gaetz đệ trình kiến nghị bãi nhiệm Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy. Nhóm 8 nghị sĩ do ông Gaetz dẫn đầu cùng sự hậu thuẫn của 208 thành viên phe Dân chủ đã dễ dàng phá vỡ thế đa số mong manh (221-212) của ông McCarthy ở Hạ viện.

Điều đáng nói là phe Dân chủ tại Hạ viện ủng hộ kiến nghị của ông Gaetz - thành viên đảng Cộng hòa. “Trách nhiệm của các đảng viên Cộng hòa là chấm dứt cuộc nội chiến của họ tại Hạ viện”, lãnh đạo phe Dân chủ tại Hạ viện Hakeem Jeffries nói.

Cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy (trái) và ông Matt Gaetz - nghị sĩ Cộng hòa đến từ bang Florid. Ảnh: Getty Images

Hồi tháng 1-2023, ông Gaetz đã nỗ lực ngăn chặn ông McCarthy làm Chủ tịch Hạ viện. Trải qua 15 vòng bỏ phiếu chật vật, ông McCarthy mới trở thành Chủ tịch Hạ viện khóa 118 thay thế bà Nancy Pelosi, với hàng loạt điều khoản nhượng bộ, trong đó có điều khoản bất kỳ thành viên nào cũng có thể kêu gọi một cuộc bỏ phiếu phế truất Chủ tịch Hạ viện.

Giờ đây, ông Gaetz thực hiện theo điều khoản nói trên. Song, động thái này tạo hai quan điểm trái chiều. Một bên cho rằng, vị nghị sĩ 41 tuổi này dũng cảm; bên còn lại chỉ trích rằng việc bỏ phiếu phế truất như vậy gây hỗn loạn trong nội bộ đảng Cộng hòa thay vì tập trung phản ứng với chính sách của Tổng thống Joe Biden và đảng Dân chủ.

Ai sẽ là Chủ tịch Hạ viện mới?

Chủ tịch Hạ viện là vị trí quyền lực thứ ba trong chính phủ Mỹ, sau tổng thống và phó tổng thống. Hiện Chủ tịch Ủy ban Dịch vụ Tài chính Hạ viện - Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa Patrick McHenry của bang North Carolina tạm thời đảm nhận vai trò Chủ tịch Hạ viện. Ông McHenry là bạn thân thiết của ông McCarthy. Hồi tháng 5-2023, ông đã sát cánh cùng ông McCarthy đàm phán với đảng Dân chủ về nợ trần. Song, vị chính trị gia 47 tuổi này dường như không muốn chính thức làm Chủ tịch Hạ viện.

Nội quy của Hạ viện không quy định chủ tịch tạm thời có thể nắm quyền trong bao lâu trước khi chọn chủ tịch mới. GS. Matthew Green của Đại học Catholic (Mỹ) cho rằng, Hạ viện sẽ nhanh chóng bầu chủ tịch mới để có thể tiếp tục công việc của mình. Cơ quan lập pháp này dự kiến tiến hành bỏ phiếu bầu Chủ tịch mới vào 11-10 tới. Muốn chiến thắng, ứng viên phải giành được ít nhất 218 phiếu ủng hộ trong số 435 ghế tại Hạ viện. Con số này có thể thấp hơn nếu có nghị sĩ không tham gia bỏ phiếu.

Ông Kevin McCarthy bị bãi chức Chủ tịch Hạ viện Mỹ sau 9 tháng giữ cương vị này. Ảnh: Getty Images

Ông McCarthy tuyên bố sẽ không tranh cử lại chức Chủ tịch Hạ viện. Một số ứng viên nổi lên bao gồm: Hạ nghị sĩ Steve Scalise - nhân vật số 2 của đảng Cộng hòa tại Hạ viện; Hạ nghị sĩ Tom Emmer - Phó lãnh đạo phe đa số tại Hạ viện; các nghị sĩ Richard Hudson, Adrian Smith, Robert Wittman, Andy Harris, John Joyce và Guy Reschenthaler.

Phe Dân chủ dự kiến đề cử ông Hakeem Jeffries thay thế ông McCarthy. Song, nỗ lực của phe Dân chủ sẽ khó thành công vì đảng Cộng hòa đang kiểm soát Hạ viện với thế đa số mong manh 221-212.

Một số thành viên đảng Cộng hòa thậm chí xướng tên cựu Tổng thống Donald Trump dù ông đang tranh cử tổng thống và từng tuyên bố không muốn làm Chủ tịch Hạ viện. Theo quy định, Chủ tịch Hạ viện không bắt buộc là nghị sĩ đương nhiệm. Tuy nhiên, trong lịch sử nước Mỹ, chưa có ai không phải nghị sĩ được bầu giữ chức vụ này.