Nhịp cầu Việt Mỹ

Đại học Harvard là điểm đến quan trọng trong lịch trình của Thủ tướng Phan Văn Khải bởi đây là một gạch nối trong hợp tác giáo dục giữa hai nước. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright (FETP), một chương trình hợp tác giữa Trường Quản lý Nhà nước Kennedy thuộc Đại học Harvard và Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh được thành lập từ trước khi hai nước bình thường hoá quan hệ. Khởi nguồn với mục tiêu dạy những kiến thức cập nhật nhất về kinh tế thị trường và quản lý cho các cán bộ nhà nước trong bối cảnh đất nước bắt đầu mở cửa, cho đến khi đó, FETP đã giúp đào tạo hàng trăm cán bộ quản lý cho các cơ quan chính phủ và địa phương ở Việt Nam. 

Từ một tầm nhìn rộng lớn…

Câu chuyện của Thủ tướng Phan Văn Khải với Chủ tịch Harvard Lawrence H. Summers không dừng ở việc hợp tác đào tạo những học viên Việt Nam theo chương trình trên. Thủ tướng chủ động đề cập một tầm nhìn rộng lớn hơn, đó là đặt vấn đề nhờ Harvard, với kinh nghiệm và uy tín của một trường đại học số một thế giới, sẽ giúp Việt Nam xây dựng một trường đại học đẳng cấp quốc tế ở Việt Nam, cho người Việt Nam.

Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Đại học Harvard nhân chuyến công du lịch sử đến Hoa Kỳ năm 2005. Đi bên trái Thủ tướng Phan Văn Khải là ông Thomas Vallely, Giám đốc Chương trình Việt Nam tại Harvard, ông Nguyễn Xuân Thành và BenWilkinson (cà vạt đỏ)

Nền kinh tế đang tăng trưởng nhanh chóng và trên đà hội nhập quốc tế của Việt Nam đang khát cầu nguồn nhân lực chất lượng cao, nhưng một số trường đại học trong nước, nhiều trường đã chưa đáp ứng được nhu cầu bức thiết này. Trong bối cảnh, cho dù có đến hàng trăm trường đại học, nhưng Việt Nam chưa có một trường đại học nào có chất lượng được công nhận ở khu vực hay quốc tế.
Giáo sư Thomas Vallely, Giám đốc Chương trình Việt Nam tại Đại học Harvard, người sáng lập Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright và thu xếp chuyến thăm Harvard cho ông Phan Văn Khải khi ấy không thể ngờ rằng, cuộc gặp này chính là khởi đầu cho hành trình xây dựng trường đại học đẳng cấp quốc tế cho Việt Nam mà ông cùng các cộng sự miệt mài theo đuổi suốt hơn một thập niên.

Thủ tướng Phan Văn Khải trao đổi với Chủ tịch Harvard Lawrence H. Summers tại Đại học Harvard ngày 24/6/2005. Người ngồi sau Chủ tịch Harvard phiên dịch là Giám đốc Chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright Nguyễn Xuân Thành

Vấn đề của Việt Nam, như Giáo sư Hoàng Tụy từng chỉ ra, là Việt Nam luôn chỉ tự so sánh với chính mình, từ khoa học, y dược đến mọi ngành khác. Muốn trở nên xuất sắc thì anh phải kết nối được và tự so sánh mình với thế giới”, Vallely kể.
Sau chuyến thăm, một nhóm đặc trách do ngài Thomas Vallely dẫn đầu đã thực hiện các nghiên cứu, phân tích quan trọng về việc làm thế nào để Việt Nam có thể xây dựng được trường đại học đẳng cấp quốc tế.

Bản báo cáo mang tên “Giáo dục Đại học – Cao đẳng Việt Nam: Khủng hoảng và đối phó” của nhóm tác giả Harvard ra đời năm 2009 không chỉ mô tả thực trạng yếu kém và tụt hậu ngày càng xa hơn của hệ thống giáo dục đại học Việt Nam so với khu vực, chỉ ra những căn nguyên dẫn tới cuộc khủng hoảng này mà còn đưa ra những đề xuất cải cách táo bạo. “Nếu không có cải cách khẩn cấp và căn bản đối với hệ thống giáo dục đại học – cao đẳng, Việt Nam sẽ không đạt được đúng mức tiềm năng to lớn của mình”; báo cáo cảnh báo.

Mặc dù cải cách quản lý sâu rộng là chìa khóa cho việc cải thiện giáo dục đại học Việt Nam, nhưng nhóm tác giả cũng thừa nhận rằng “đổi mới các cơ sở giảng dạy ở bất cứ đâu đều là một quá trình lâu dài”.
Bởi vậy, Thomas Vallely và các cộng sự đề xuất rằng: giáo dục đại học hoàn toàn mới mà ngay từ khi bắt đầu đã phải có được sự quản lý tốt ngay trong gien thể chế của mình. Một nỗ lực như vậy sẽ có tác động mang tính biến đổi đối với giáo dục đại học Việt Nam”.

Vào thời điểm mà rất nhiều thứ khác ở Việt Nam đang được nhìn nhận, đánh giá lại, bản đề suất đó đã đem đến “cả sự hào hứng lẫn e ngại” khi được đặt trên bàn của các nhà lãnh đạo Việt Nam, ông Nguyễn Xuân Thành - Giám đốc Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, một thành viên nòng cốt trong nhóm sáng lập Đại học Fulbright nhận xét.

Đây là tinh thần Năm đồng kiến tạo tại Đại học Fulbright thực sự hướng tới –tạo lập một cộng đồng giảng viên, sinh viên và nhân viên tràn đầy cảm hứng

Giống như Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright trước đó, Đại học Fulbright Việt Nam khi ấy có thể xem như một thách thức mới với một hệ thống chủ yếu được xây dựng trên nền tảng những trường đại học công lập hiện có và những cơ sở tư thục vì lợi nhuận, vốn bị trì kéo bởi cơ chế quản lý tập trung hóa cao độ, thiếu trách nhiệm giải trình và động lực cạnh tranh.

Ý tưởng về một cơ sở giáo dục đại học có tự do học thuật và cơ chế quản trị độc lập theo mô hình Mỹ, do đó, được xem là táo bạo trong bối cảnh chính trị - xã hội Việt Nam khi ấy.

Suốt nhiều năm sau đó, bằng các mối quan hệ thân thiết với chính giới ngoại giao hai nước, đặc biệt cùng các bạn bè của ông là Thượng nghị sĩ John Kerry - sau đó là Ngoại trưởng Hoa Kỳ, Thượng nghị sĩ John McCain cùng nhiều cựu binh Mỹ, Thomas Vallely đã nỗ lực vận động để ý tưởng xây dựng một đại học kiểu Mỹ ở Việt Nam chính thức hiện diện trên bàn nghị sự trao đổi giữa hai nước.

Tháng 7/2013 đánh dấu một bước ngoặt trong hành trình theo đuổi giấc mơ xây trường đại học đẳng cấp quốc tế của những người bạn Mỹ - Việt với chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang. Trong Tuyên bố chung về Quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Barack Obama lần đầu tiên đề cập đến sáng kiến này. Dòng chữ trong Tuyên bố chung ghi rõ: “Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Obama ghi nhận thành công của Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright và Chủ tịch nước Trương Tấn Sang hoan nghênh sáng kiến thành lập trường Đại học Fulbright ở Việt Nam”.

Bên lề chuyến thăm quan trọng này, Thomas Vallely và người bạn-  cựu Thượng nghị sĩ Bob Kerrey, khi đó là Chủ tịch Đại học New School (trụ sở tại New York), đã tổ chức một bàn tròn thảo luận về chủ đề “Việt Nam cần làm gì để có một đại học độc lập ưu việt” với sự tham dự của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận tại khuôn viên trường New School (New York).
Vào thời điểm đó, New School nổi lên trong giới đại học Mỹ như một cơ sở giáo dục đại học đổi mới với nhiều ý tưởng cải cách sáng tạo, được dẫn dắt bởi ông Bob Kerrey. Ông Bob Kerrey cũng là một cựu binh trong chiến tranh Việt Nam và từng sát cánh cùng John Kerry, John McCain trong các nỗ lực vận động bình thường hóa quan hệ ngoại giao.

…đến hiện thực sống động

Năm 2000, ông Kerrey và ông John Kerry đồng bảo trợ một dự luật thành lập Quỹ Giáo dục Việt Nam (VEF) từ khoản tiền trả nợ công của chính quyền Sài Gòn mà chính phủ Việt Nam kế thừa để cung cấp các học bổng cao học về khoa học và kỹ thuật cho sinh viên Việt Nam.
“Cũng từ đây, lộ trình thành lập Đại học Fulbright Việt Nam đã được hai bên thống nhất” - Thomas Vallely kể.

Ông Khúc Văn Họa, Phó Tổng giám đốc TPBank trao tặng học bổngcho trường Fulbright Việt Nam tại lễ khai giảng

Năm 2015, nhân chuyến thăm lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Hoa Kỳ, nhóm sáng lập đã chính thức đề xuất thành lập Đại học Fulbright Việt Nam. 
Tại thành phố New York, dưới sự chứng kiến của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, ông Lê Thanh Hải, Bí thư Thành uỷ TP. Hồ Chí Minh đã trao giấy chứng nhận đầu tư dự án Đại học Fulbright của Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh cho Chủ tịch Quỹ Sáng kiến Đại học Việt Nam (TUIV) Thomas Vallely.

Theo giấy chứng nhận đầu tư, trường Đại học Fulbright Việt Nam sẽ xây dựng trụ sở chính tại Khu Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh trên khu đất có diện tích 15 héc-ta. Fulbright sẽ là trường đại học độc lập, hoạt động không vì lợi nhuận đầu tiên của Việt Nam. Tuyên bố về Tầm nhìn chung của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Barack Obama nhấn mạnh: “Việt Nam và Hoa Kỳ mong muốn thúc đẩy hợp tác giáo dục, bao gồm hợp tác thông qua những tổ chức như Trường Đại học Fulbright Việt Nam”.

Tháng 5/2016, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia ở Hà Nội, Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama chính thức tuyên bố sự ra đời của Đại học Fulbright Việt Nam, “trường đại học độc lập, không vì lợi nhuận đầu tiên của Việt Nam – nơi sẽ mang đến tự do học thuật và cấp học bổng cho những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn”. Ông Obama tin rằng “những người trẻ tuổi xứng đáng được theo học những chương trình đẳng cấp quốc tế ngay tại Việt Nam”.

Một nhà ngoại giao Việt Nam từng nhận xét, dự án Đại học Fulbright giống như một lăng kính phản chiếu quan hệ Việt – Mỹ, khi mỗi bước tiến của dự án này luôn gắn liền với những bước tiến trong quan hệ song phương. Sự gia tăng tin cậy chính trị giữa hai nước được xem là nền tảng quan trọng giúp cho ý tưởng về một trường đại học kiểu Mỹ không còn có vẻ đáng sợ như lúc đầu.

Cũng giống như sự ra đời của Chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright hơn hai thập kỉ trước, Đại học Fulbright là kết quả của những thay đổi trong nhận thức và tầm nhìn của các nhà lãnh đạo Việt Nam về sứ mệnh của giáo dục.

“Các nhà lãnh đạo Việt Nam biết rõ những vấn đề của hệ thống giáo dục hiện tại. Họ hiểu rằng, đã đến lúc phải thay đổi nếu không giáo dục sẽ là nút thắt cổ chai đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước” - bà Đàm Bích Thủy, Chủ tịch sáng lập Đại học Fulbright Việt Nam giải thích.
“Bước ra từ một hệ thống nặng về học thuộc lòng, sinh viên không thể nghĩ và hình thành chính kiến của mình đối với bất kỳ vấn đề nào. Họ có bảng điểm đẹp, nhưng họ không có kỹ năng giải quyết vấn đề khi đối mặt với thực tế công việc” - bà Thủy nhận xét về khả năng phản biện và sáng tạo của các sinh viên tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Thiện Nhân (nguyên Bí thư Thành ủy TP. HCM, người từng là Bộ trưởng Giáo dục) chia sẻ quan điểm này: “Văn hóa đặt câu hỏi là chìa khóa cho sự đổi mới. Vì thế, Đại học Fulbright được kì vọng như một người tiên phong, kiến tạo những đổi mới trong giáo dục đại học, bắt đầu từ cách tiếp cận của giáo dục khai phóng “dạy sinh viên cách nghĩ, cách học và cách sống”.
“Ngay từ khi bắt đầu dự án, chúng tôi đã ý thức sâu sắc rằng, giáo dục của thế kỷ 21 không thể là phiên bản nối dài của thế kỷ 20 khi những sinh viên ra trường sẽ đối mặt với những yêu cầu công việc và thế giới được định hình bởi công nghệ số và tự động hoá. Đó là lý do Fulbright quyết tâm theo đuổi sứ mệnh “định nghĩa lại giáo dục đại học ở Việt Nam và cho sinh viên Việt Nam”, bà Đàm Bích Thuỷ chia sẻ.

Đại diện cộng đồng hơn 1400 cựu học viên của Fulbright tặng quà kỷ niệm cho Trường Harvard Kennedy trong Lễ kỷ niệm 25 năm ngày ra đời của Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright (FETP), tiền thân của Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright (FSPPM)

Theo mô tả của người đứng đầu Đại học Fulbright, đó là một nền giáo dục mang tính chuyển hoá về giá trị cốt lõi khi hướng tới bồi đắp những kĩ năng nền tảng, những thói quen tư duy và năng lực học tập trọn đời. Đó là một môi trường giáo dục nơi các câu hỏi quan trọng hơn câu trả lời, nơi mọi ý tưởng đều được trân trọng, nơi mỗi bạn trẻ được thoả sức tìm kiếm và phát triển thành những phiên bản tốt nhất của chính mình. Mặt khác, những người sáng lập Fulbright hiểu rõ rằng để hiện thực hoá khát vọng trở thành trường đại học mang tầm ảnh hưởng dẫn dắt, Fulbright sẽ không thể là “một phiên bản sao chép Harvard hay bất kỳ trường đại học Mỹ nào khác”.

Thomas Vallely, Chủ tịch Hội đồng Tín thác Fulbright tin rằng, cũng giống như cách Đại học Thanh Hoa hơn 100 năm trước được xây dựng từ nguồn tài trợ của Mỹ, nhưng sau cùng đã trở thành trường đại học tinh hoa – tài sản tri thức của Trung Quốc; Fulbright cũng phải “bắt rễ sâu sắc vào xã hội Việt Nam bằng cách đảm bảo rằng chương trình giảng dạy, nghiên cứu của nó đáp ứng được những đòi hỏi của xã hội Việt Nam”. Đó là đòi hỏi bức thiết về nguồn nhân lực chất lượng cao, những thế hệ người Việt có tư duy và năng lực của công dân toàn cầu nhưng gắn bó và hiểu biết sâu sắc với Việt Nam, những người sẵn sàng kiến tạo thay đổi tích cực cho cộng đồng và đất nước mà mình thuộc về.

Ba năm sau ngày thành lập, tháng 7/2019, Trường Chính sách Công và Quản lý thuộc Đại học Fulbright chính thức ghi tên mình vào bản đồ các trường chính sách công đẳng cấp toàn cầu khi trở thành cơ sở giáo dục đầu tiên ở Đông Nam Á đạt chuẩn kiểm định chất lượng của Mạng lưới các trường chính sách công, hành chính công và quản lý công (NASPAA) của Hoa Kỳ. Các chương trình đào tạo đại học trong lĩnh vực khoa học xã hội – nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học máy tính, kỹ thuật và công nghệ của Trường cũng đang hướng tới mục tiêu đạt được chứng nhận chất lượng của các tổ chức kiểm định đại học uy tín quốc tế sau khi lứa sinh viên cử nhân đầu tiên tốt nghiệp.

Đại sứ Mỹ Kritenbrink giao lưu với sinh viên Fullbright

Trường Đại học Fulbright được thành lập tháng 5/2016 theo Quyết định 819/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ, nội dung giảng dạy bao gồm: chương trình đào tạo đại học trong lĩnh vực khoa học xã hội – nhân văn; khoa học tự nhiên; khoa học máy tính, kỹ thuật và công nghệ; chương trình đào tạo cao học trong lĩnh vực chính sách công, quản lý và lãnh đạo.
Đại học Fulbright bắt đầu tuyển sinh đại học từ năm 2018, bắt đầu với 54 sinh viên. Hiện nay, có trên 300 sinh viên hệ cử nhân đang theo học tại trường. Năm học  2021 – 2022, Trường dự kiến đón thêm 280 sinh viên hệ cử nhân. 
Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright (FSPPM), đơn vị học thuật đầu tiên của Đại học Fulbright kế thừa từ Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright hợp tác với Đại học Harvard từ năm 1995. 
Trụ sở hiện tại của Fulbright đặt tại khu Phú Mỹ Hưng, Quận 7, TP. Hồ Chí Minh. Trụ sở chính của Trường tại Khu Công Nghệ Cao, Quận 9, TP. HCM dự kiến  hoàn thành vào đầu năm 2023.
 
Những người học Đại học Fulbright nói gì ?
 
Trải qua quá trình học tập và rèn luyện tại trường Đại học Fulbright, nhiều học sinh đã rất gắn bó và hãnh diện với nhà trường, bởi chất lượng dạy và học ở đây hiếm nơi nào có được.

Đại học Fulbright Việt Nam tổ chức lễ ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác với Công ty Cổ phần Quản lý EnPointe. Đây là cái bắt tay đầu tiên giữa hai tổ chức, mở ra nhiều cơ hội hợp tác trên nhiều phương diện

Sinh viên Nguyễn Minh Hà, Khoá 2019-2023: “Fulbright là nơi tốt nhất mà tôi từng ở, tôi có thể chắc chắn nói ngay rằng, đó là trường Fulbright. Bởi vì, đây là nơi tôi được tiếp xúc với giáo dục khai phóng, khoa học và kỹ thuật. Ở nơi đây, tôi được trang bị một nền tảng kiến thức rộng rãi với nhiều môn học và nắm vững nhiều kĩ năng linh hoạt để thích ứng với mọi hoàn cảnh. Tôi được là phiên bản tốt nhất của chính mình khi học tại ngôi trường Fulbright. 
Còn sinh viên Nguyễn Tuấn Anh, Học viên Thạc sĩ Chính sách công, MPP21 cho biết: Tôi đã có bằng Cử nhân và Thạc sĩ tại đại học ở Mỹ. Tuy nhiên, khi trở về Việt Nam, tôi vẫn không tự tin trong công việc do thiếu kinh nghiệm và sự hiểu biết về bối cảnh, thực tiễn xã hội Việt Nam. Vì lý do đó, tôi quyết định đi học và chọn theo học Chương trình Thạc sĩ Chính sách công tại FSPPM.

Tôi rất thích việc các giảng viên luôn cố gắng lồng ghép các hiểu biết về lịch sử và văn hóa của Việt Nam vào các bài giảng để cho chúng tôi hiểu được những lý thuyết toàn cầu trong bối cảnh Việt Nam…
Sinh viên Nguyễn Nho Thục Khang và sinh viên Nguyễn Đỗ Nguyễn Khoá 2019-2023: Chương trình đào tạo toàn diện giúp chúng tôi trở thành những người có năng lực cạnh tranh trong thị trường lao động thế giới, cũng như trở thành những công dân toàn cầu trong khi vẫn gìn giữ bản sắc Việt Nam.  Một điều chúng tôi tâm đắc nhất khi nhập trường Fulbright đó là trường không chỉ mang đến cho chúng tôi những kiến thức mới, mà còn giúp chúng tôi hiểu biết thêm về thế giới xung quanh. Điều này truyền cảm hứng cho chúng tôi tìm hiểu những cách chúng tôi có thể đóng góp để giúp cho cộng đồng, xã hội  tốt đẹp hơn lên theo cách của riêng mình, với những hành động của riêng mình dù là nhỏ bé

                                                                                                                               DIỆU THANH