Câu chuyện Đại sứ

Tự chủ - chìa khóa cho hội nhập bên vững

Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải củng cố năng lực tự chủ kinh tế nhằm bảo đảm phát triển bền vững, nâng cao khả năng chống chịu trước biến động và mở rộng không gian hợp tác quốc tế. Tự chủ kinh tế không chỉ là khả năng duy trì ổn định vĩ mô, bảo đảm an ninh tài chính - năng lượng - lương thực, mà còn là năng lực hoạch định, điều hành chính sách phát triển độc lập, phù hợp lợi ích quốc gia trong mạng lưới phụ thuộc lẫn nhau của kinh tế thế giới.

Đặc biệt, với Liên minh châu Âu (EU) - một thị trường lớn, có tiêu chuẩn cao về chất lượng, môi trường, và trách nhiệm xã hội, việc Việt Nam xây dựng chiến lược tự chủ chính sách phát triển kinh tế là điều kiện tiên quyết để tận dụng hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA và UKVFTA, qua đó "vươn mình" trở thành đối tác bình đẳng, đáng tin cậy trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Cơ sở của tự chủ chính sách kinh tế Việt Nam

Chiến lược tự chủ kinh tế của Việt Nam được hình thành dựa trên ba trụ cột:

(1) Tự chủ về nguồn lực nội sinh:

Việt Nam đang đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng tăng năng suất dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, giảm phụ thuộc vào lao động giá rẻ và khai thác tài nguyên. Việc phát triển kinh tế số, chuyển đổi xanh, và công nghiệp hỗ trợ trở thành động lực quan trọng giúp doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực cạnh tranh.

(2) Tự chủ về thể chế và chính sách:

Chính phủ Việt Nam đã và đang hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm minh bạch, ổn định và tương thích với chuẩn mực quốc tế. Việc điều hành chính sách tài khóa - tiền tệ linh hoạt, đồng bộ giữa tăng trưởng và kiểm soát lạm phát, là nền tảng để duy trì niềm tin của các nhà đầu tư EU.

(3) Tự chủ về quan hệ đối ngoại và hội nhập:

Chủ trương "đa phương hóa, đa dạng hóa" của Việt Nam giúp đất nước không bị lệ thuộc vào một đối tác, mà chủ động lựa chọn hướng đi phù hợp. Việt Nam hiện đã ký kết hơn 16 FTA, trong đó EVFTA là khuôn khổ cao nhất về mức độ cam kết, đòi hỏi nước ta phải nâng cao tiêu chuẩn về môi trường, lao động, minh bạch và quản trị doanh nghiệp.

Việt Nam là đối tác tin cậy, bền vững của Liên Minh Châu Âu - EU

Thực trạng chiến lược phát triển kinh tế hướng tới EU

Sau hơn bốn năm thực thi EVFTA, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - EU tăng trưởng mạnh mẽ, đạt hơn 63 tỷ USD năm 2024, với nhiều ngành hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, nông sản, thủy sản, và điện tử. Tuy nhiên, lợi ích từ EVFTA vẫn chưa tương xứng tiềm năng, do nhiều rào cản kỹ thuật và hạn chế nội tại:

• Doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là DN nhỏ và vừa, năng lực đáp ứng tiêu chuẩn ESG, CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon), hay chứng chỉ xuất xứ còn yếu.

• Cấu trúc xuất khẩu vẫn nghiêng về gia công - lắp ráp, giá trị gia tăng thấp, chưa có thương hiệu mạnh tại thị trường EU.

• Thiếu chiến lược quốc gia dài hạn về xây dựng chuỗi cung ứng xanh và bền vững, đặc biệt trong nông nghiệp, năng lượng và công nghiệp chế biến. Những thách thức đó đặt ra yêu cầu cấp bách phải xây dựng chiến lược tự chủ chính sách phát triển kinh tế hướng tới châu Âu, với định hướng vừa nâng cao nội lực, vừa thích ứng với chuẩn mực toàn cầu.

Định hướng chiến lược tự chủ chính sách phát triển kinh tế

Thứ nhất, củng cố nền tảng thể chế và pháp lý tương thích với EU:

Việt Nam cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện khung pháp lý trong các lĩnh vực lao động, môi trường, quản trị doanh nghiệp và cạnh tranh, phù hợp với các cam kết EVFTA, UKVFTA và các quy định mới của EU như Luật chống phá rừng (EUDR) hay Chỉ thị về báo cáo bền vững doanh nghiệp (CSRD). Điều này giúp Việt Nam không chỉ "tuân thủ", mà còn chủ động định hình chính sách phát triển phù hợp tiêu chuẩn toàn cầu.

Thứ hai, phát triển nền kinh tế xanh, số và tuần hoàn:

Đây là trụ cột để Việt Nam vươn lên trong chuỗi giá trị EU. Các chính sách cần tập trung vào:

• Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, giảm phát thải carbon;

• Xây dựng thị trường tín chỉ carbon quốc gia, gắn với EU ETS;

• Phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất - tiêu dùng, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và khoa học - công nghệ:

Việt Nam cần chiến lược chuyển giao công nghệ xanh từ châu Âu, thúc đẩy hợp tác giữa các viện, trường, doanh nghiệp trong nghiên cứu, đào tạo, và đổi mới sáng tạo. Nguồn nhân lực có kỹ năng cao sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi "bẫy gia công", tạo ra giá trị tri

Thứ tư, đẩy mạnh ngoại giao kinh tế và thương hiệu quốc gia:

Việt Nam cần tận dụng ngoại giao kinh tế đa phương, tham gia sâu hơn vào các sáng kiến của EU như Chiến lược Toàn cầu Gateway, Hiệp định Đối tác xanh, hay Quỹ chuyển đổi công bằng (JTF). Song song, xây dựng thương hiệu "Vietnam - Reliable, Responsible and Sustainable Partner" sẽ giúp doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế trên thị trường châu Âu.

Thứ năm, nâng cao năng lực doanh nghiệp trong thực hiện trách nhiệm xã hội (CSR/ ESG):

Doanh nghiệp Việt cần được hỗ trợ tiếp cận thông tin, tài chính xanh, và hướng dẫn kỹ thuật để đáp ứng yêu cầu của CSRD, CSDDD (Chỉ thị thẩm định chuỗi cung ứng bền vững). Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cùng các hiệp hội ngành hàng, có thể xây dựng bộ chỉ số CSR quốc gia để thúc đẩy thực thi có hệ thống.

Cơ chế chính sách hỗ trợ thực thi

Để bảo đảm chiến lược tự chủ đạt hiệu quả, Việt Nam cần thiết lập cơ chế phối hợp đa tầng giữa Nhà nước - Doanh nghiệp - Xã hội:

• Chính phủ đóng vai trò định hướng, hoàn thiện thể chế, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, đồng thời thúc đẩy đối thoại chính sách với EU.

Từ tự chủ đến vươn mình toàn cầu

Chiến lược tự chủ chính sách phát triển kinh tế của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay không phải là "đóng cửa" hay "tự cung tự cấp", mà là tự cường trong hội nhập, chủ động trong lựa chọn con đường phát triển bền vững.

Trong mối quan hệ với Liên minh châu Âu - đối tác chiến lược toàn diện, tự chủ chính sách là nền tảng giúp Việt Nam vươn mình mạnh mẽ hơn, không chỉ với tư cách là "công xưởng sản xuất" mà còn là trung tâm đổi mới sáng tạo xanh của khu vực Đông Nam Á.

Hướng tới năm 2030, Việt Nam có thể trở thành quốc gia có nền kinh tế độc lập, tự chủ, hội nhập sâu và bền vững, là cầu nối tin cậy giữa châu Á và châu Âu - minh chứng cho tầm nhìn "Việt Nam - đối tác đáng tin cậy, chủ động, trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế".