Việt Nam đất nước con người

Trước chủ trương mới của Hà Nội về việc cấm xe máy chạy bằng xăng dầu trong nội đô, dư luận đang đặt ra nhiều câu hỏi: Liệu người dân đã sẵn sàng? Hạ tầng có đủ đáp ứng? Và quan trọng hơn, chúng ta có thể học hỏi gì từ các nước đi trước – đặc biệt là Trung Quốc, quốc gia đã sớm đi đầu trong việc loại bỏ xe động cơ đốt trong ở đô thị?

Trung Quốc: Từ cấm đến chuyển đổi

Ngay từ đầu những năm 2000, các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu, Thâm Quyến đã bắt đầu áp dụng lộ trình cấm xe máy xăng để giảm ô nhiễm không khí và tai nạn giao thông.

Thâm Quyến là một trong những đô thị đầu tiên tại Trung Quốc hoàn toàn loại bỏ xe máy chạy xăng. Thành phố này đã áp dụng lệnh cấm toàn diện từ năm 2003, kết hợp với nhiều biện pháp và chính sách đồng bộ như:

Khuyến khích xe máy điện: Người dân được hỗ trợ tài chính khi chuyển sang xe điện.

Siết chặt kiểm soát đăng ký: Hạn chế cấp biển số cho xe chạy xăng.

Phát triển hạ tầng sạc điện: Các trạm sạc được đầu tư mạnh tại các khu dân cư, trung tâm thương mại và bến xe buýt.

Tương tự, Bắc Kinh và Thượng Hải cũng triển khai các chính sách hạn chế đăng ký xe mới chạy xăng, đồng thời tăng phí đăng ký và khuyến khích xe sử dụng năng lượng sạch.

Bài học kinh nghiệm cho Hà Nội

Không chỉ “cấm”, mà phải “hỗ trợ”

Trung Quốc không đơn thuần ra lệnh cấm, mà đi kèm với các chương trình hỗ trợ chuyển đổi.

Cụ thể Hỗ trợ đổi xe máy điện: Cung cấp voucher, trợ giá khi người dân đổi từ xe xăng sang xe điện; Cho vay lãi suất thấp khi mua phương tiện thân thiện với môi trường.

Hà Nội cần xây dựng các chính sách chuyển đổi mềm dẻo, tránh tạo cú sốc tâm lý và gánh nặng tài chính cho người dân thu nhập thấp.

Hạ tầng phải đi trước một bước

Một trong những yếu tố quyết định thành công tại Trung Quốc là hệ thống trạm sạc phủ khắp đô thị. Điều này giúp xe điện không chỉ là phương án “thay thế bắt buộc” mà trở thành “lựa chọn tiện lợi”.

Hà Nội cần đầu tư đồng bộ các điểm sạc nhanh tại các khu dân cư, chung cư, bến xe, nhà ga trước khi chính thức cấm xe xăng.

Quản lý chặt chẽ việc đăng ký và lưu thông

Trung Quốc đã áp dụng công nghệ số trong việc kiểm soát phương tiện không đạt chuẩn. Các hệ thống camera giao thông, đăng kiểm điện tử, truy xuất nguồn gốc xe máy cũ là những công cụ hiệu quả.

Hà Nội có thể ứng dụng hệ thống kiểm soát điện tử để tránh tình trạng “né luật”, đồng thời kiểm soát tốt chất lượng xe điện được sử dụng.

Thay đổi hành vi bằng truyền thông và giáo dục

Một yếu tố ít được chú ý nhưng rất hiệu quả ở Trung Quốc là tuyên truyền thường xuyên về lợi ích sức khỏe và môi trường khi sử dụng phương tiện xanh.

Hà Nội nên đẩy mạnh chiến dịch truyền thông, đặc biệt hướng đến giới trẻ và người dân đô thị - những đối tượng dễ tiếp nhận và thay đổi hành vi tiêu dùng.

Trung Quốc đã thành công trong việc cấm xe máy, mang lại nhiều lợi ích hiệu quả

Cơ hội và thách thức

Việc loại bỏ xe máy xăng sẽ góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm khí thải, cải thiện chất lượng không khí và giao thông đô thị.

Tuy nhiên, nếu không có chính sách chuyển tiếp rõ ràng, hỗ trợ đúng đối tượng và đầu tư hạ tầng hợp lý, nguy cơ nảy sinh các hệ lụy xã hội là hoàn toàn có thể xảy ra: từ việc làm mất cân bằng giao thông, phát sinh chi phí sống cho người thu nhập thấp, đến thị trường xe máy điện phát triển không kiểm soát.

Trung Quốc đã thành công câu chuyện loại bỏ xe xăng khỏi đô thị. Nhưng thành công không đến từ một quyết định hành chính đơn thuần, mà là một quá trình đồng bộ về chính sách, hạ tầng và truyền thông.

Hà Nội – nếu muốn thành công – cần nhìn xa hơn “lệnh cấm”, để hướng tới một lộ trình chuyển đổi công bằng, hợp lý và thực tế cho hàng triệu người dân đang sinh sống và làm việc tại đô thị lớn nhất miền Bắc.