Câu chuyện Đại sứ

Trong lịch sử dân tộc Việt Nam, truyền thống nhân ái luôn được coi là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, làm nên bản sắc văn hóa và tinh thần dân tộc. Từ thời các vua Hùng dựng nước, đến thời Lý - Trần - Lê - Nguyễn, rồi suốt chiều dài kháng chiến chống ngoại xâm, nhân dân Việt Nam luôn đề cao lòng nhân nghĩa, thương người như thể thương thân, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau.

Bước vào thế kỷ XXI, trong bối cảnh toàn cầu hóa, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế sâu rộng, các giá trị nhân ái truyền thống được đặt trong mối quan hệ hài hòa với các chuẩn mực hiện đại về nhân quyền, quyền con người và quyền công dân. Đó là nền tảng để Việt Nam thực hiện chính sách phát triển con người, lấy con người làm trung tâm, đông thời thể hiện trách nhiệm với cộng đồng quốc tế.

Truyền thống nhân ái của dân tộc Việt Nam

Nhân ái trong tư tưởng - văn hóa

Từ xa xưa, dân tộc Việt Nam đã lấy nhân ái làm gốc. Câu tục ngữ "Bầu ơi thương lấy bí cùng", "Lá lành đùm lá rách" phản ánh sâu sắc tinh thần tương thân tương ái. Các triều đại phong kiến đề cao đạo lý "Nhân nghĩa" như nền tảng trị quốc. Tư tưởng "khoan thư sức dân" của Trần Hưng Đạo hay "lấy dân làm gốc" của Nguyễn Trãi đều xuất phát từ quan niệm nhân ai đối với dân.

Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp nối truyền thống đó, khẳng định: "Chúng ta phải yêu thương con người, phải thực hành nhân đạo, bác ái". Người xem "Độc lập - Tự do - Hạnh phúc" là mục tiêu tối thượng, coi con người là vốn quý nhất. Đây chính là cơ sở tư tưởng cho chính sách nhân đạo của Nhà nước Việt Nam hiện nay.

Nhân ái trong truyền thống xã hội

Không chỉ là tư tưởng, nhân ái còn hiện diện trong thực tiễn đời sống: giúp đỡ đồng bào miền Trung lũ lụt, các phong trào đền ơn đáp nghĩa, hiến máu nhân đạo, xây dựng nhà tình nghĩa cho người có công, các chương trình "Mái ấm công đoàn", "Trái tim cho em"... Các hoạt động đó khẳng định sự lan tỏa của tinh thần nhân ái Việt Nam trong mọi tầng lớp nhân dân.

Nhân ái gắn với phát triển bền vững

Trong thời kỳ đổi mới, nhân ái trở thành động lực quan trọng để giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân. Chính phủ Việt Nam triển khai nhiều chính sách an sinh xã hội: bảo hiểm y tế toàn dân, hỗ trợ người yếu thế, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt. Những chính sách này giúp củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Nhân quyền ở Việt Nam: Chính sách và thực tiễn

Nhân quyền- quyền con người - là các quyền và tự do cơ bản mà mọi người đều có từ khi sinh ra, không phân biệt dân tộc, giới tính, tín ngưỡng, địa vị xã hội. Bao gồm: quyền sống, quyền tự do cá nhân, quyền chính trị - dân sự, quyền kinh tế - xã hội - văn hóa... Trong Hiến pháp 2013, Việt Nam khẳng định: "Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật".

Hệ thống pháp luật về nhân quyền Việt Nam là thành viên của hầu hết các công ước quốc tế cơ bản về nhân quyền như: Công ước về Quyền dân sự và chính trị (ICCPR), Công ước về Quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (ICESCR), Công ước về Quyền trẻ em (CRC), Công ước Xóa bỏ phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW)... Trong nước, các luật chuyên ngành (Luật Bình đẳng giới, Luật Người khuyết tật, Luật Trẻ em, Bộ luật Lao động...) tạo hành lang pháp lý rộng lớn bảo vệ quyền con người.

Việt Nam là một quốc gia giàu lòng Nhân ái

Thực tiễn bảo đảm nhân quyền

Việt Nam đạt nhiều thành tựu nổi bật:

Quyền sống: tuổi thọ trung bình đạt trên 73 tuổi; tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ em giảm mạnh.

Quyền được học tập: phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở; tỷ lệ biết chữ cao trên 95%.

Quyền tự do tín ngưỡng: hơn 27 triệu tín đồ tôn giáo thuộc nhiều hệ phái hoạt động hợp pháp.

Quyền tham gia quản lý xã hội: người dân thực hiện dân chủ ở cơ sở, bầu cử đại biểu Quốc hội, HĐND.

An sinh xã hội: giảm nghèo bền vững, chăm lo người có công, bảo vệ người yếu thế.

Những kết quả này cho thấy Việt Nam đã biến các cam kết quốc tế thành chính sách cụ thể, góp phần nâng cao vị thế quốc gia.

Nhân ái là nền tảng, nhân quyền là mục tiêu

Nhân ái và nhân quyền không đối lập mà bổ sung cho nhau. Truyền thống nhân ái của dân tộc là nền tảng văn hóa - đạo đức để xây dựng chính sách nhân quyền. Ngược lại, bảo đảm nhân quyền chính là thể hiện cụ thể tinh thần nhân ái ở cấp độ pháp luật và thể chế.

Từ giá trị đạo đức đến chuẩn mực pháp lý

Các chuẩn mực nhân quyền quốc tế khi được Việt Nam tiếp nhận đều gắn với thực tiễn văn hóa, đạo đức bản địa. Việc chuyển hóa "tinh thần lá lành đùm lá rách" thành chính sách bảo trợ xã hội hay "uống nước nhớ nguồn" thành chính sách ưu đãi người có công chính là minh chứng rõ nét cho môi liên hệ này.

Hội nhập quốc tế và yêu câu nâng cao nhân quyền

Trong bối cảnh Việt Nam tham gia sâu vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA...), các tiêu chuẩn lao động, môi trường, nhân quyền trở thành điều kiện tiên quyết. Điều này vừa là thách thức, vừa là động lực để Việt Nam cải thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực quản lý và nhận thức xã hội về quyền con người.

Thành tựu nổi bật của Việt Nam trong phát huy nhân ái và nhân quyền

Giảm nghèo nhanh chóng: Từ trên 58% (1993) xuống dưới 3% (2023), đưa hàng chục triệu người thoát nghèo.

Chăm sóc sức khỏe toàn dân: Bảo hiểm y tế phú trên 92% dân số; mạng lưới y tế cơ sở đến tận vùng sâu vùng xa.

Bình đẳng giới tiến bộ: Phụ nữ chiếm gần 30% đại biểu Quốc hội; nhiều chính sách khuyến khích phụ nữ tham gia quản lý, kinh doanh.

Đa dạng văn hóa - tôn giáo: Chính sách tôn trọng, bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số; khuyến khích giao lưu, hội nhập.

Giải pháp và định hướng phát huy giá trị nhân ái - nhân quyền

Tiếp tục hoàn thiện pháp luật

Đồng bộ hóa các luật với Hiến pháp 2013, phù hợp chuẩn mực quốc tế; tăng cường các thiết chế bảo vệ quyền con người như Tòa án, Hội đồng Nhân quyền quốc gia; nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật ở cơ sở.

Đưa nội dung nhân ái, nhân quyền vào chương trình giáo dục phổ thông, đại học; tổ chức tập huấn cho cán bộ công chức; phát triển truyền thông nhân quyền trên các nền tảng số để nâng cao nhận thức xã hội.

Tăng cường chính sách an sinh, hỗ trợ nhóm yếu thế

Hỗ trợ người khuyết tật, người nghèo, trẻ em, đồng bào dân tộc thiểu số tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản; mở rộng các chương trình đào tạo nghề, tín dụng vi mô; khuyến khích doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội.

Hợp tác quốc tế về nhân quyền

Tham gia tích cực cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) của Liên Hợp Quốc; chia sẻ kinh nghiệm với các nước, tổ chức quốc tế; tranh thủ hỗ trợ kỹ thuật để nâng cao năng lực quản lý và bảo vệ quyền con người.

Phát huy vai trò xã hội dân sự

Khuyến khích các tổ chức phi chính phủ, hội nghề nghiệp, đoàn thể tham gia giám sát và triển khai hoạt động nhân đạo, bảo vệ quyền lợi cộng đồng; thúc đẩy đối thoại chính sách giữa nhà nước và xã hội.

Việt Nam nhân ái - nhân quyền là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Truyền thống nhân ái lâu đời của dân tộc Việt Nam trở thành nguồn lực văn hóa, tinh thần to lớn để xây dựng và bảo đảm nhân quyền trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Những thành tựu về giảm nghèo, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, bình đẳng giới, tự do tín ngưỡng, tham gia quản lý xã hội... đã khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc tôn trọng và bảo vệ quyền con người.

Tuy còn nhiều thách thức, nhưng với quyết tâm chính trị cao, chính sách nhất quán và sự đồng thuận xã hội, Việt Nam hoàn toàn có thể tiếp tục nâng tầm hình ảnh một quốc gia nhân ái, yêu chuộng hòa bình, tôn trọng nhân quyền. Đó không chỉ là trách nhiệm đối với công dân trong nước, mà còn là đóng góp quan trọng vào hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững của khu vực và thế giới.