Đối tác chiến lược toàn diện: nâng cấp quan hệ Việt - Mỹ và tầm nhìn tương lai

Hà Nội – Tháng 9 năm 2023 đã đi vào lịch sử quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ với việc hai nước chính thức nâng cấp mối quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện (CSP) trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Joe Biden tới Hà Nội.

Đặt trong bối cảnh gần ba thập kỷ kể từ ngày bình thường hóa (11/7/1995), bước tiến vượt bậc này không chỉ đánh dấu đỉnh cao mới của sự hợp tác song phương mà còn phản ánh một tầm nhìn chung, hướng tới tương lai hợp tác sâu rộng và thực chất hơn trên nền tảng lòng tin chiến lược đã được dày công vun đắp.

Bước Ngoặt Lịch Sử - Từ Đối Tác Toàn Diện đến Chiến Lược Toàn Diện

Hành trình đi đến Đối tác Chiến lược Toàn diện là một quá trình phát triển liên tục. Từ chỗ bình thường hóa quan hệ năm 1995, hai nước đã xây dựng nền móng vững chắc thông qua Hiệp định Thương mại Song phương (BTA) năm 2001, tiếp tục mở rộng hợp tác đa dạng và chính thức hóa bằng khuôn khổ Đối tác Toàn diện (CP) năm 2013. Quyết định nâng cấp thẳng lên CSP vào năm 2023, bỏ qua cấp độ "Đối tác Chiến lược" trung gian, cho thấy sự phát triển nhanh chóng và mức độ hội tụ lợi ích ngày càng cao giữa hai nước, đặc biệt trong bối cảnh địa chính trị khu vực và toàn cầu có nhiều biến động.

Chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden và cuộc hội đàm với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã tạo ra hình ảnh mang tính biểu tượng sâu sắc về sự tôn trọng lẫn nhau và cam kết ở cấp cao nhất. "Giới phân tích nhận định, việc nâng cấp này không chỉ là sự thay đổi về danh nghĩa mà còn phản ánh một sự thay đổi về chất, thừa nhận mức độ liên kết chiến lược sâu sắc giữa hai nước," một nhà quan sát chính trị tại Hà Nội cho biết. Tuyên bố chung tái khẳng định mạnh mẽ các nguyên tắc cốt lõi, bao gồm tôn trọng Hiến chương Liên Hợp Quốc, luật pháp quốc tế, và đặc biệt là tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau – một nền tảng quan trọng cho lòng tin song phương.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden trong hội nghị thượng đỉnh Việt Nam - Hoa Kỳ nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện

Các Trụ Cột Mới và Trọng Tâm Hợp Tác

Khuôn khổ Đối tác Chiến lược Toàn diện không chỉ củng cố 9 lĩnh vực hợp tác của Đối tác Toàn diện trước đó mà còn đặt ra những trọng tâm mới, mang tính đột phá, định hình tầm nhìn hợp tác trong tương lai.

Nổi bật nhất là sự nhấn mạnh vào khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, được xem là "đột phá mới". Trọng tâm được đặt vào việc hỗ trợ Việt Nam phát triển hệ sinh thái công nghiệp bán dẫn, từ thiết kế, sản xuất đến đào tạo nhân lực chất lượng cao. Bản Ghi nhớ Hợp tác về bán dẫn và việc Hoa Kỳ phân bổ kinh phí ban đầu từ Đạo luật CHIPS và Khoa học cho các chương trình đào tạo tại Việt Nam là những minh chứng cụ thể. Hợp tác về trí tuệ nhân tạo (AI), kinh tế số và hạ tầng số an toàn cũng được ưu tiên. "Việc đưa hợp tác bán dẫn lên vị trí trung tâm cho thấy cả hai nước đều nhìn nhận đây là lĩnh vực chiến lược cho an ninh kinh tế và cạnh tranh công nghệ trong tương lai," một chuyên gia về công nghệ tại TP.HCM phân tích.

Ứng phó biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng sạch cũng là một trụ cột then chốt. Hai nước cam kết tăng cường hợp tác giảm phát thải, thúc đẩy năng lượng tái tạo, thực hiện hiệu quả các cam kết trong khuôn khổ Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JET-P), và nâng cao khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Bên cạnh đó, các lĩnh vực hợp tác truyền thống tiếp tục được làm sâu sắc. Về kinh tế - thương mại - đầu tư, hai bên tập trung thúc đẩy chuỗi cung ứng ổn định và bền vững, tạo thuận lợi cho đầu tư chất lượng cao, và đối thoại chính sách thông qua các cơ chế hiện có. Hợp tác quốc phòng - an ninh tiếp tục dựa trên các thỏa thuận đã ký, tập trung vào nâng cao năng lực hàng hải, gìn giữ hòa bình LHQ, an ninh mạng và hợp tác nhân đạo, đặc biệt là nỗ lực chung khắc phục hậu quả chiến tranh (MIA, dioxin, UXO) – vốn luôn là nền tảng quan trọng củng cố lòng tin. Hợp tác giáo dục - đào tạo, đặc biệt trong lĩnh vực STEM, và giao lưu nhân dân tiếp tục được đẩy mạnh.

Ý Nghĩa và Tác Động

Việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện mang ý nghĩa sâu sắc đối với cả hai nước và khu vực. Đối với Việt Nam, điều này mở ra cơ hội tiếp cận nguồn vốn, công nghệ tiên tiến, thị trường rộng lớn, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, hiện đại hóa đất nước và nâng cao vị thế quốc tế. Đồng thời, nó thể hiện sự thành công của đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa.

Đối với Hoa Kỳ, Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò là một đối tác quan trọng và tin cậy tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đóng góp vào nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng kiên cường, thúc đẩy các mục tiêu trong chiến lược khu vực của Hoa Kỳ và tăng cường mạng lưới đối tác cùng chí hướng.

"Mối quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt - Mỹ gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế và sự hợp tác đa phương," theo một cựu quan chức ngoại giao Việt Nam. Sự hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa hai nước được kỳ vọng sẽ đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định và giải quyết các thách thức chung trong khu vực.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm gặp Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden trong chuyến thăm đến Mỹ năm 2024

Tầm Nhìn Tương Lai: Cơ Hội và Thách Thức

Khuôn khổ Đối tác Chiến lược Toàn diện mở ra một chương mới với vô vàn cơ hội hợp tác. Tiềm năng đặc biệt lớn nằm ở việc xây dựng chuỗi cung ứng công nghệ cao, đặc biệt là bán dẫn; thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch và bền vững; hiện đại hóa năng lực quốc phòng của Việt Nam một cách phù hợp; tăng cường hợp tác nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo; và phối hợp chặt chẽ hơn trong các vấn đề khu vực và toàn cầu.

Tuy nhiên, hành trình phía trước không phải không có thách thức. Việc quản lý những khác biệt vốn có, đặc biệt là trong vấn đề dân chủ, nhân quyền, đòi hỏi sự đối thoại thẳng thắn, xây dựng và tôn trọng lẫn nhau thông qua các cơ chế như Đối thoại Nhân quyền thường niên. Cân bằng thương mại vẫn là vấn đề cần tiếp tục thảo luận và tìm giải pháp cùng có lợi. Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, việc Việt Nam duy trì chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và cân bằng trong quan hệ với các nước lớn là yếu tố then chốt. Ngoài ra, việc đảm bảo năng lực thực thi và hiện thực hóa các cam kết hợp tác cũng đòi hỏi nỗ lực lớn từ cả hai phía. Sự thay đổi chính trị nội bộ ở mỗi nước cũng có thể ảnh hưởng đến tính liên tục của chính sách.

"Để mối quan hệ phát huy hết tiềm năng," một nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế tại Hà Nội chia sẻ, "cả hai bên cần tiếp tục đối thoại thẳng thắn, quản lý hiệu quả các khác biệt và tập trung vào các lĩnh vực hợp tác thực chất mang lại lợi ích chung. Sự kiên trì và thiện chí là chìa khóa.

Việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện là một dấu mốc lịch sử, khẳng định sự trưởng thành và chiều sâu của mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ sau gần ba thập kỷ nỗ lực không ngừng nghỉ. Đây là minh chứng cho thấy từ khác biệt và xung đột, hai quốc gia có thể xây dựng lòng tin và hợp tác vì lợi ích chung và một tương lai tốt đẹp hơn. Con đường phía trước rộng mở với nhiều cơ hội, nhưng cũng đòi hỏi sự cam kết bền bỉ, tầm nhìn chiến lược, ngoại giao khéo léo và sự tôn trọng lẫn nhau từ cả hai phía để đưa mối quan hệ đặc biệt này lên những tầm cao mới, đóng góp thiết thực vào hòa bình, ổn định và thịnh vượng của mỗi quốc gia, khu vực và thế giới.